बुलढाणा, (राज धनवे- बुलडाणा कव्हरेज न्युज): बुलढाणा जिल्ह्यातील जळगाव जामोद तालुक्यात पूर्णा नदीच्या काठावर वसलेल्या भेंडवळ गावात 370 वर्षांपासून चालत आलेली घटमांडणीची (Buldhana Bhendwal Ghatmandni) परंपरा यंदाही मोठ्या उत्साहात पार पडली. काल, 30 एप्रिल रोजी सायंकाळी अक्षय्य तृतीयेच्या मुहूर्तावर ही मांडणी झाली, तर आज पहाटे सूर्योदयावेळी चंद्रभान महाराजांचे वंशज पुंजाजी महाराज आणि सारंगधर महाराज यांनी वर्षभराचे अंदाज जाहीर केले.
शेती, पाऊस, राजकीय परिस्थिती, आर्थिक स्थिती आणि देशाच्या संरक्षणाविषयी वर्तवलेली ही भाकिते शेतकरी आणि सामान्य लोकांमध्ये चर्चेचा विषय ठरली आहेत. मात्र, या भाकितांना कोणताही शास्त्रीय आधार नसल्याचे तज्ज्ञांचे मत आहे. तरीही, शेतकऱ्यांचा या प्राचीन परंपरेवरचा विश्वास अजूनही दृढ आहे.
Buldhana Bhendwal Ghatmandni: भेंडवळच्या घटमांडणीतून काय सांगितलं?
यंदाच्या भेंडवळ घटमांडणीत शेती, पावसापासून ते देशाच्या राजकीय आणि आर्थिक परिस्थितीपर्यंत अनेक मुद्द्यांवर भाकिते वर्तवण्यात आली आहेत. यातील काही महत्त्वाचे अंदाज खालीलप्रमाणे:
- शेती आणि पिकांची स्थिती: यावर्षी पिकांची स्थिती सर्वसाधारण राहील. कापूस पिकावर रोगराईचा प्रादुर्भाव जास्त असेल, तर गहू, ज्वारी, हरभरा, तूर, उडीद आणि मूग यांसारखी पिकेही साधारणच येतील. शेतमालाला अपेक्षित भाव मिळणार नाही, त्यामुळे बाजारात मंदीचे वातावरण राहील.
- पावसाचा अंदाज: जून महिन्यात पाऊस साधारण राहील, जुलैमध्ये चांगला पाऊस पडेल, तर ऑगस्टमध्ये नुकसानकारक पाऊस होण्याची शक्यता आहे. सप्टेंबरमध्ये पुन्हा जोरदार पावसाची अपेक्षा आहे. मात्र, अवकाळी पावसाचा धोका कायम राहील.
- नैसर्गिक आपत्ती: यंदा देशात पूर, भूकंप यांसारख्या नैसर्गिक आपत्तींचे प्रमाण वाढण्याची शक्यता आहे. युद्धजन्य परिस्थितीही निर्माण होऊ शकते, असा इशारा देण्यात आला आहे.
- आर्थिक परिस्थिती: देशात आर्थिक टंचाई वाढेल. सामान्य लोकांना आर्थिक अडचणींचा सामना करावा लागू शकतो.
- राजकीय आणि संरक्षण परिस्थिती: देशाचा ‘राजा’ (म्हणजेच पंतप्रधान) कायम राहील, परंतु तो सतत तणावाखाली असेल. परकीय शत्रूंकडून त्रास वाढण्याची शक्यता आहे. सीमेवर तणाव राहील, पण युद्ध होणार नाही, असे भाकित आहे.
- विशेष निरीक्षण: यंदा घटमांडणीत पान, विडा, पुरी आणि करंजी गायब असल्याने भूकंपासारख्या नैसर्गिक आपत्तींची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे. गेल्या 50 वर्षांत अशी परिस्थिती प्रथमच उद्भवल्याचे सांगितले जाते.
घटमांडणीची प्रक्रिया: एक अनोखी परंपरा
भेंडवळच्या घटमांडणीची पद्धत ही अत्यंत वैशिष्ट्यपूर्ण आहे. गावाबाहेरील शेतात खड्डा खणून त्यात मातीचा घट मांडला जातो. या घटात पाण्याने भरलेली घागर ठेवली जाते, ज्यावर पापड, भजा, वडा, सांडोई आणि कुरडई यांसारख्या वस्तू ठेवल्या जातात. घटाच्या आजूबाजूला गहू, ज्वारी, तूर, उडीद, मूग, हरभरा, जवस, तीळ, भादली, बाजरी, तांदूळ, अंबाडी, सरकी, वाटाणा, मसूर, करडी अशी 18 प्रकारची धान्ये वर्तुळाकार पद्धतीने मांडली जातात. मातीची चार ढेकळे आणि पान-सुपारी यांचाही समावेश असतो. सूर्यास्तावेळी ही मांडणी केली जाते आणि सूर्योदयापूर्वी बदलांचे निरीक्षण करून भाकिते वर्तवली जातात.
ही प्रक्रिया गुढीपाडवा ते अक्षय्य तृतीया या काळात निसर्गातील सूक्ष्म बदलांचा अभ्यास करून केली जाते. हवेची दिशा, पक्ष्यांचे आवाज, वातावरणातील बदल यांचे बारकाईने निरीक्षण केले जाते. या परंपरेची सुरुवात चंद्रभान महाराजांनी केली, आणि आज त्यांचे वंशज पुंजाजी आणि सारंगधर महाराज ही जबाबदारी सांभाळतात.
शास्त्रीय आधार नसला, तरी विश्वास कायम
भेंडवळच्या घटमांडणीला कोणताही शास्त्रीय आधार नसल्याचे अंधश्रद्धा निर्मूलन समितीने नेहमीच सांगितले आहे. त्यांच्या मते, ही भाकिते केवळ ठोकताळ्यांवर आधारित आहेत. यापूर्वीही काही भाकिते चुकीची ठरल्याचा दावा समितीने केला आहे. तरीही, शेतकऱ्यांचा या परंपरेवरचा विश्वास कमी झालेला नाही. अनेक शेतकरी या भाकितांवर आधारित आपल्या पिकांचे आणि पाण्याचे नियोजन करतात. गेल्या अनेक वर्षांत काही भाकिते खरी ठरल्याने या परंपरेचे महत्त्व शेतकऱ्यांच्या मनात कायम आहे.
शेतकऱ्यांमध्ये उत्सुकता, पण सावध नियोजनाची गरज
भेंडवळच्या भाकितांनुसार यंदा पावसाची अनिश्चितता आणि कापूस पिकावरील रोगराईमुळे शेतकऱ्यांनी सावध पावले टाकणे गरजेचे आहे. कृषी तज्ज्ञांनी शेतकऱ्यांना पीक विमा योजनेचा लाभ घेण्याचा सल्ला दिला आहे. विशेषतः ऑगस्टमधील नुकसानकारक पाऊस आणि अवकाळी पावसाचा धोका लक्षात घेऊन शेतकऱ्यांनी रब्बी हंगामाचे नियोजन काळजीपूर्वक करावे, असे आवाहन करण्यात आले आहे.
Monsoon 2025 Forecast: देशभरात सरासरीपेक्षा जास्त पाऊस; काही भागांत मात्र कमी पावसाची शक्यता
राजकीय आणि आंतरराष्ट्रीय भाकितांनी खळबळ
भेंडवळच्या भाकितांमुळे केवळ शेतकरीच नव्हे, तर राजकीय नेते आणि सामान्य नागरिकांमध्येही चर्चा रंगली आहे. विशेषतः परकीय शत्रूंकडून त्रास आणि युद्धजन्य परिस्थितीच्या भाकिताने सर्वांचे लक्ष वेधले आहे. सध्या भारत-पाकिस्तान सीमेवरील तणावाच्या पार्श्वभूमीवर हे अंदाज अधिक महत्त्वाचे ठरतात. तसेच, आर्थिक टंचाई आणि नैसर्गिक आपत्तींच्या भाकितानेही चिंता वाढवली आहे.
भेंडवळची परंपरा: एक सांस्कृतिक ठेवा
भेंडवळची घटमांडणी ही केवळ भविष्यवाणी नाही, तर एक सांस्कृतिक आणि सामाजिक परंपरा आहे. दरवर्षी अक्षय्य तृतीयेला मराठवाडा, खान्देश आणि विदर्भातून हजारो शेतकरी भेंडवळ गावात जमतात. ही परंपरा गेल्या 370 वर्षांपासून अव्याहतपणे सुरू आहे. आधुनिक विज्ञानाच्या युगातही या प्रथेचे महत्त्व आणि लोकांचा विश्वास यामुळे भेंडवळ गावाचे नाव राज्यभरात प्रसिद्ध आहे.
भेंडवळच्या घटमांडणीने यंदाही शेतकऱ्यांसह सर्वांचे लक्ष वेधले आहे. शेती, पाऊस, अर्थव्यवस्था आणि संरक्षण याविषयी वर्तवलेली भाकिते खरी ठरतात की नाही, हे येणारा काळच ठरवेल. मात्र, शेतकऱ्यांनी या भाकितांवर पूर्णपणे अवलंबून न राहता वैज्ञानिक पद्धती आणि तज्ज्ञांचा सल्ला घेऊन शेतीचे नियोजन करणे हिताचे ठरेल. भेंडवळची ही प्राचीन परंपरा विज्ञान आणि विश्वास यांच्यातील एक अनोखा संगम आहे, जो पुढील पिढ्यांपर्यंतही कायम राहील, यात शंका नाही.
सूचना: हे भाकित स्थानिक परंपरेवर आधारित असून, त्याची शास्त्रीय पुष्टी झालेली नाही. शेतकऱ्यांनी शेतीचे नियोजन करताना कृषी तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.
2 thoughts on “Buldhana Bhendwal Ghatmandni: भेंडवळ घटमांडणी 2025- बुलढाण्यातील प्राचीन परंपरेने वर्तवले धक्कादायक भाकिते”