योजना (बुलडाणा कव्हरेज न्यूज): महाराष्ट्र सरकारने मुलींच्या सक्षमीकरणासाठी आणि त्यांच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी ‘लेक लाडकी योजना’ सुरू केली आहे. ही योजना विशेषतः आर्थिकदृष्ट्या मागास कुटुंबातील मुलींसाठी तयार करण्यात आली आहे, ज्यामुळे त्यांना शिक्षण, पोषण आणि जीवनातील मूलभूत गरजा पूर्ण करण्यासाठी आर्थिक पाठबळ मिळेल. या योजनेअंतर्गत मुलींना जन्मापासून ते 18 वर्षे वयापर्यंत टप्प्याटप्प्याने एकूण 1 लाख 1 हजार रुपये आर्थिक सहाय्य दिले जाते. या योजनेचा मुख्य उद्देश मुलींच्या जन्माला प्रोत्साहन देणे, त्यांचे शिक्षण पूर्ण करणे, बालविवाह थांबवणे आणि समाजात लैंगिक समानता वाढवणे हा आहे.
योजनेची उद्दिष्टे
लेक लाडकी योजनेचा मुख्य हेतू मुलींना स्वावलंबी आणि सक्षम बनवणे आहे. यामुळे गरीब कुटुंबांना त्यांच्या मुलींच्या शिक्षणाचा आणि संगोपनाचा आर्थिक भार कमी होण्यास मदत होईल. योजनेचे प्रमुख उद्दिष्टे खालीलप्रमाणे आहेत:
- मुलींच्या जन्माला प्रोत्साहन देऊन जन्मदर वाढवणे.
- मुलींच्या शिक्षणाला चालना देणे आणि शाळाबाह्य मुलींचे प्रमाण कमी करणे.
- बालविवाहासारख्या सामाजिक प्रथांना आळा घालणे.
- मुलींच्या पोषण आणि आरोग्याच्या गरजा पूर्ण करणे.
- समाजात मुलींना मुलांप्रमाणे समान संधी उपलब्ध करून देणे.
- आर्थिकदृष्ट्या कमकुवत कुटुंबांना आधार देणे.
आर्थिक सहाय्याची रचना
या योजनेअंतर्गत मुलींना त्यांच्या वयानुसार आणि शिक्षणाच्या टप्प्यांनुसार पाच हप्त्यांमध्ये आर्थिक सहाय्य दिले जाते. हे सहाय्य थेट लाभार्थी मुलीच्या बँक खात्यात जमा केले जाते, ज्यामुळे पारदर्शकता आणि आर्थिक गैरव्यवहार टाळले जातात. खालीलप्रमाणे आर्थिक सहाय्य दिले जाते:
- जन्मानंतर: मुलीच्या जन्मानंतर 5,000 रुपये.
- इयत्ता पहिलीत प्रवेश: मुलगी पहिल्या वर्गात गेल्यावर 6,000 रुपये.
- इयत्ता सहावीत प्रवेश: मुलगी सहाव्या वर्गात गेल्यावर 7,000 रुपये.
- इयत्ता बारावीत प्रवेश: मुलगी बाराव्या वर्गात गेल्यावर 8,000 रुपये.
- 18 वर्षे पूर्ण झाल्यावर: मुलीचे वय 18 वर्षे पूर्ण झाल्यावर 75,000 रुपये.
या पाच टप्प्यांमध्ये एकूण 1 लाख 1 हजार रुपये आर्थिक सहाय्य दिले जाते. हे सहाय्य मुलीच्या शिक्षणासाठी, आरोग्यासाठी आणि तिच्या भविष्यातील गरजांसाठी वापरले जाऊ शकते.
ब्रेकिंग न्यूज: शेतकऱ्यांसाठी मोठी बातमी; कर्जमाफी लवकरच, मुख्यमंत्री फडणवीस यांची घोषणा
पात्रता निकष
लेक लाडकी योजनेचा लाभ घेण्यासाठी काही ठराविक अटी आणि निकष पूर्ण करणे आवश्यक आहे. यामुळे योजनेचा लाभ खऱ्या गरजू कुटुंबांपर्यंत पोहोचेल याची खात्री केली जाते. पात्रता निकष खालीलप्रमाणे आहेत:
- निवासी अट: अर्जदार मुलीचे कुटुंब हे महाराष्ट्र राज्याचे मूळ रहिवासी असावे.
- उत्पन्न मर्यादा: कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न 1 लाख रुपयांपेक्षा जास्त नसावे.
- रेशन कार्ड: कुटुंबाकडे पिवळे किंवा केशरी रेशन कार्ड असणे आवश्यक आहे.
- जन्मतारीख: योजनेचा लाभ फक्त 1 एप्रिल 2023 किंवा त्यानंतर जन्मलेल्या मुलींनाच मिळेल.
- कुटुंब नियोजन: पहिल्या मुलीच्या तिसऱ्या हप्त्यासाठी किंवा दुसऱ्या मुलीच्या दुसऱ्या हप्त्यासाठी अर्ज करताना पालकांनी कुटुंब नियोजन शस्त्रक्रियेचे प्रमाणपत्र सादर करणे आवश्यक आहे.
- इतर योजनांचा लाभ: केंद्र किंवा राज्य सरकारच्या इतर शैक्षणिक योजनांचा लाभ घेणाऱ्या मुली या योजनेसाठी पात्र ठरणार नाहीत.
- कुटुंब रचना: जर कुटुंबात एक मुलगा आणि एक मुलगी असेल, तर फक्त मुलीलाच योजनेचा लाभ मिळेल. जुळ्या मुलींच्या बाबतीतही ही योजना लागू आहे, परंतु कुटुंब नियोजन शस्त्रक्रिया आवश्यक आहे.
आवश्यक कागदपत्रे
योजनेचा लाभ घेण्यासाठी खालील कागदपत्रे अर्जासोबत सादर करणे आवश्यक आहे:
- मुलीचे जन्म प्रमाणपत्र.
- अर्जदार मुलीचे आणि पालकांचे आधार कार्ड.
- पिवळे किंवा केशरी रेशन कार्ड.
- कुटुंबाच्या वार्षिक उत्पन्नाचा दाखला (तहसीलदाराकडून).
- लाभार्थी किंवा पालकांच्या बँक खात्याचा तपशील (पासबुकच्या पहिल्या पानाची प्रत).
- मुलीचा पासपोर्ट आकाराचा फोटो.
- कुटुंब नियोजन शस्त्रक्रियेचे प्रमाणपत्र (आवश्यक टप्प्यांवर).
- मुलीचे शाळेचे बोनाफाईड सर्टिफिकेट (शिक्षणाच्या टप्प्यांसाठी).
- अविवाहित असल्याबाबत स्वयंघोषणापत्र (18 वर्षांच्या टप्प्यासाठी).
Government Investment schemes: फक्त 500 रुपये गुंतवणूक करा, आणि मिळवा 3 लाख रुपये
अर्ज प्रक्रिया
लेक लाडकी योजनेचा अर्ज ऑफलाइन पद्धतीने सादर करावा लागतो. यासाठी लाभार्थ्यांना त्यांच्या जवळच्या अंगणवाडी केंद्रात किंवा संबंधित योजनेच्या कार्यालयात संपर्क साधावा लागेल. अर्जाची प्रक्रिया खालीलप्रमाणे आहे:
- अंगणवाडी केंद्रातून किंवा संबंधित कार्यालयातून अर्जाचा नमुना मिळवा.
- अर्जामध्ये मुलीची वैयक्तिक माहिती, पालकांचा पत्ता, मोबाइल नंबर, बँक खात्याचा तपशील आणि योजनेच्या कोणत्या टप्प्यासाठी अर्ज करत आहात याची माहिती भरा.
- आवश्यक कागदपत्रे अर्जासोबत जोडा.
- अर्ज अंगणवाडी सेविका, पर्यवेक्षिका किंवा मुख्यसेविकेकडे जमा करा.
- अर्ज जमा केल्यानंतर पोहोचपावती घ्या.
पात्रतेची पडताळणी अंगणवाडी सेविका, पर्यवेक्षिका किंवा मुख्यसेविकांमार्फत केली जाते. अर्ज मंजूर झाल्यानंतर आर्थिक सहाय्य थेट लाभार्थीच्या बँक खात्यात DBT (Direct Benefit Transfer) द्वारे जमा केले जाते.
योजनेचे फायदे
लेक लाडकी योजनेचा लाभ मुलींच्या सर्वांगीण विकासासाठी आहे. यामुळे मुलींच्या शिक्षणात खंड पडण्याची शक्यता कमी होते आणि त्यांना स्वावलंबी बनण्याची संधी मिळते. योजनेचे प्रमुख फायदे खालीलप्रमाणे आहेत:
- आर्थिक आधार: मुलीच्या जन्मापासून ते 18 वर्षांपर्यंत टप्प्याटप्प्याने मिळणारी आर्थिक मदत कुटुंबाचा आर्थिक ताण कमी करते.
- शिक्षणाला प्रोत्साहन: शिक्षणाच्या प्रत्येक टप्प्यावर मिळणारी रक्कम मुलीला उच्च शिक्षण घेण्यास प्रोत्साहित करते.
- सामाजिक बदल: ही योजना मुलींविषयी समाजातील नकारात्मक मानसिकता बदलण्यास आणि लैंगिक समानतेला प्रोत्साहन देण्यास मदत करते.
- बालविवाह निर्मूलन: आर्थिक सहाय्यामुळे लहान वयात मुलींचे विवाह होण्याचे प्रमाण कमी होऊ शकते.
- पारदर्शकता: DBT द्वारे पैसे थेट खात्यात जमा होत असल्याने गैरव्यवहार टाळले जातात.
योजनेची अंमलबजावणी आणि महत्त्व
महाराष्ट्र सरकारने 2023-24 च्या अर्थसंकल्पात ही योजना जाहीर केली होती आणि ती 1 एप्रिल 2023 पासून लागू आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते या योजनेचा शुभारंभ झाला असून, काही लाभार्थ्यांना पहिल्या हप्त्याचे धनादेशही प्रदान करण्यात आले आहेत. ही योजना माझी कन्या भाग्यश्री योजनेची सुधारित आवृत्ती आहे, ज्यामुळे अधिक मुलींना लाभ मिळण्याची शक्यता आहे.
या योजनेच्या माध्यमातून सरकारने मुलींच्या शिक्षण आणि सक्षमीकरणाला प्राधान्य दिले आहे. यामुळे गरीब कुटुंबातील मुलींना शिक्षणाची संधी मिळेल आणि त्या समाजात स्वावलंबी बनतील. योजनेचा लाभ घेण्यासाठी पात्र कुटुंबांनी लवकरात लवकर अर्ज करावा आणि आपल्या मुलीच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी पाऊल उचलावे.
संपर्क आणि अधिक माहिती
लेक लाडकी योजनेची अधिक माहिती आणि अर्जाचा नमुना तुमच्या जवळच्या अंगणवाडी केंद्रात किंवा महिला व बालविकास विभागाच्या कार्यालयात उपलब्ध आहे. योजनेची पात्रता आणि अर्ज प्रक्रिया याबाबत काही शंका असल्यास, स्थानिक अंगणवाडी सेविकेशी संपर्क साधावा.
लक्षात ठेवा: ही योजना केवळ पात्र कुटुंबांसाठी आहे. अर्ज करताना सर्व कागदपत्रे आणि माहिती काळजीपूर्वक तपासून घ्या. चुकीची किंवा अपूर्ण माहितीमुळे अर्ज रद्द होऊ शकतो.
