नागपूर, (बुलडाणा कव्हरेज न्यूज): उद्यापासून (10 मे 2025) महाराष्ट्रातील काही शहरांमधील पेट्रोल पंपांवर UPI आणि इतर डिजिटल पेमेंट सुविधा बंद (UPI Close on Petrol Pump) होण्याची शक्यता आहे. वाढत्या सायबर फसवणुकीच्या घटनांमुळे पेट्रोल पंप मालकांनी हा कठोर निर्णय घेतला आहे. यामुळे सामान्य ग्राहकांना पेट्रोल किंवा डिझेल खरेदीसाठी केवळ रोख रक्कम वापरावी लागणार आहे. या निर्णयामुळे विशेषतः डिजिटल पेमेंटवर अवलंबून असलेल्या ग्राहकांना मोठा त्रास सहन करावा लागू शकतो.
UPI Close on Petrol Pump- काय आहे प्रकरण?
विदर्भ पेट्रोलियम डीलर्स असोसिएशन (VPDA) आणि फेडरेशन ऑफ ऑल महाराष्ट्र पेट्रोलियम डीलर्स असोसिएशन (FAMPEDA) यांनी सायबर फसवणुकीच्या वाढत्या घटनांमुळे हा निर्णय घेतला आहे. असोसिएशनच्या मते, सायबर गुन्हेगार ग्राहकांचे क्रेडिट/डेबिट कार्ड किंवा UPI आयडी हॅक करून त्याद्वारे पेट्रोल पंपांवर पेमेंट करतात. जेव्हा या फसवणुकीची तक्रार नोंदवली जाते, तेव्हा बँका आणि पोलिस संबंधित पेट्रोल पंप मालकांच्या बँक खात्यांवर निर्बंध घालतात किंवा ते पूर्णपणे गोठवतात. परिणामी, पेट्रोल पंप मालकांना कोणताही दोष नसताना आर्थिक नुकसान आणि व्यवसायातील अडथळ्यांना सामोरे जावे लागते.
विदर्भ पेट्रोलियम डीलर्स असोसिएशनचे अध्यक्ष गौरव जयस्वाल यांनी सांगितले की, “आमच्या सुमारे 25-30 पेट्रोल पंपांच्या बँक खात्यांवर निर्बंध लादण्यात आले आहेत, तर काही खाती पूर्णपणे गोठवण्यात आली आहेत. यामुळे आम्हाला व्यवसाय चालवणे कठीण झाले आहे.” त्यांनी पुढे म्हटले की, “प्रतिबंध हाच उपाय आहे. त्यामुळे आम्ही 10 मेपासून डिजिटल पेमेंट स्वीकारणे बंद करत आहोत.”
कुठे होणार परिणाम?
हा निर्णय प्रामुख्याने नागपूर जिल्ह्यातील पेट्रोल पंपांवर लागू होणार आहे. याशिवाय, नाशिकच्या पेट्रोल डीलर्स असोसिएशननेही असाच इशारा दिला आहे. नाशिक पेट्रोल डीलर्स असोसिएशनचे अध्यक्ष विजय ठाकरे यांनी सांगितले की, “UPI ही आता जीवनशैली बनली आहे, परंतु सायबर फसवणुकीमुळे पेट्रोल पंप मालकांना मोठ्या अडचणींचा सामना करावा लागत आहे. विशेषतः मोठ्या रकमेच्या व्यवहारांमध्ये सावधगिरी बाळगण्याचा सल्ला आम्ही आमच्या सदस्यांना दिला आहे.”
काही सूत्रांनुसार, हा निर्णय संपूर्ण महाराष्ट्रात लागू होण्याची शक्यता आहे. मुंबईतील पेट्रोल डीलर्स असोसिएशनचे अध्यक्ष चेतन मोदी यांनी सांगितले की, “सायबर फसवणुकीसोबतच डिजिटल पेमेंट प्लॅटफॉर्म्सच्या उच्च शुल्कामुळेही आम्हाला नुकसान सहन करावे लागत आहे. आम्ही याबाबत सरकारकडे तक्रार केली आहे.”
सायबर फसवणुकीचे स्वरूप
सायबर गुन्हेगार ग्राहकांचे UPI आयडी किंवा कार्ड हॅक करून पेट्रोल पंपांवर पेमेंट करतात. अशा व्यवहारांनंतर, जेव्हा फसवणुकीची तक्रार नोंदवली जाते, तेव्हा गृह मंत्रालयाच्या राष्ट्रीय सायबर क्राइम रिपोर्टिंग पोर्टलच्या आदेशानुसार बँका पेट्रोल पंप मालकांच्या खात्यांवर निर्बंध घालतात. यामुळे मालकांना व्यवसाय चालवण्यासाठी आवश्यक असलेली रक्कम उपलब्ध होत नाही. FAMPEDA चे अध्यक्ष अमित गुप्ता यांनी सांगितले की, “एखाद्या ट्रकचालकाने दिल्ली, राजस्थान किंवा पंजाबमधून पेमेंट केले आणि नंतर त्या राज्यात सायबर फसवणुकीची तक्रार नोंदवली गेली, तर आमच्या खात्यांवर निर्बंध लादले जातात. ग्राहक कोण आहे, हे ओळखणे आमच्यासाठी अशक्य आहे.”
सरकारी कारवाईची मागणी
पेट्रोल पंप मालकांनी या समस्येकडे सरकारचे लक्ष वेधले आहे. त्यांनी नागपूरचे जिल्हाधिकारी विपिन इटणकर आणि सायबर सेलचे डीसीपी लोहित मटानी यांच्याकडे निवेदन सादर केले आहे. तसेच, चेंबर ऑफ असोसिएशन ऑफ महाराष्ट्र इंडस्ट्री अँड ट्रेड (CAMIT) मार्फत केंद्रीय गृह मंत्रालयालाही याबाबत माहिती देण्यात आली आहे. अमित गुप्ता यांनी स्पष्ट केले की, “जोपर्यंत सरकारकडून सायबर फसवणुकीपासून संरक्षणाची हमी मिळत नाही, तोपर्यंत डिजिटल पेमेंट स्वीकारणे आम्ही पुन्हा सुरू करणार नाही.”
ग्राहकांवर काय परिणाम होणार?
महाराष्ट्रात सुमारे 60% पेट्रोल आणि डिझेल खरेदी डिजिटल पेमेंटद्वारे होते. त्यामुळे UPI आणि कार्ड पेमेंट बंद झाल्यास ग्राहकांना मोठ्या अडचणींचा सामना करावा लागू शकतो. विशेषतः रोख रक्कम न बाळगणाऱ्या आणि मोबाइल पेमेंटवर अवलंबून असलेल्या ग्राहकांना याचा फटका बसेल. याशिवाय, पेट्रोल पंपांवरील गर्दी आणि व्यवहारातील विलंब वाढण्याची शक्यता आहे.
इतर शहरांमधील परिस्थिती
नागपूर आणि नाशिक व्यतिरिक्त, इतर काही शहरांमधील पेट्रोल पंप मालकही असाच निर्णय घेण्याच्या विचारात आहेत. मात्र, संपूर्ण महाराष्ट्रात हा निर्णय लागू होईल की नाही, याबाबत अद्याप स्पष्टता नाही. FAMPEDA कडून याबाबत अधिक माहिती मिळवण्याचे प्रयत्न सुरू असल्याचे सांगण्यात आले आहे.
काय आहे उपाय?
तज्ज्ञांच्या मते, सायबर फसवणुकीपासून बचावासाठी बँकांनी आणि UPI प्लॅटफॉर्म्सनी अधिक मजबूत सुरक्षा यंत्रणा विकसित करणे आवश्यक आहे. तसेच, पेट्रोल पंप मालकांना संरक्षण देण्यासाठी विशेष धोरण आखण्याची गरज आहे. राष्ट्रीय पेमेंट्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (NPCI) आणि रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) यांनी याबाबत तातडीने पावले उचलावीत, अशी मागणी पेट्रोल पंप मालकांनी केली आहे.
ग्राहकांनी काय करावे?
पेट्रोल पंपांवर डिजिटल पेमेंट बंद होत असल्याने ग्राहकांनी 10 मेपासून रोख रक्कम जवळ बाळगणे आवश्यक आहे. तसेच, सायबर फसवणुकीपासून स्वतःचा बचाव करण्यासाठी UPI पिन आणि बँक खात्याची माहिती कोणाशीही शेअर करू नये, असा सल्ला तज्ज्ञांनी दिला आहे.
या निर्णयामुळे डिजिटल इंडियाच्या स्वप्नाला खीळ बसेल की सरकार वेळीच उपाययोजना करेल, हे पाहणे औत्सुक्याचे ठरेल. तोपर्यंत, नागपूर आणि इतर शहरांमधील ग्राहकांना रोख रकमेचा पर्याय स्वीकारावा लागणार आहे.
